Vücuttaki hücreler atıklarını lenf sistemi aracılığıyla temizlerken, beynin lenf damarları bulunmadığı için bu görev farklı bir mekanizmaya aittir. Yaklaşık 12 yıl önce keşfedilen glimfatik sistem, beyin-omurilik sıvısını kullanarak hücreler arasındaki atıkları toplar ve toplardamarlara aktarır.
Fareler üzerinde yapılan araştırmalar, bu sistemin özellikle uyku sırasında daha aktif olduğunu ve Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen beta amiloid proteinlerini temizlediğini gösterdi. İnsanlarda da uykusuz geçen tek bir gecenin ardından bu proteinlerin beyinde biriktiği gözlendi.
Uyku bozukluklarının etkisi
-
Uyku apnesi: Solunumun sık sık durmasıyla uyku bölünüyor ve oksijen seviyesi düşüyor. Bu durum, beyinde toksin birikimine yol açarak demans riskini yükseltiyor. Tedavi edilen hastalarda ise Aβ temizlenmesinin arttığı tespit edildi.
-
İnsomnia (uykusuzluk): Uzun vadeli uykusuzluk, Alzheimer riskini artırıyor. Ancak tedavinin toksin temizliği üzerindeki etkisi henüz net değil.
Daha fazla araştırma gerekiyor
Bilim insanları, özellikle Aβ ve tau proteinlerinin kan düzeylerini takip ederek, uyku apnesi ve insomnia tedavisinin beyin sağlığı üzerindeki etkisini anlamaya çalışıyor. Ancak tedavinin demans riskini doğrudan azaltıp azaltmadığı henüz kesinleşmiş değil.
Uzmanların önerisi
Kaliteli uyku, beyin sağlığı ve bilişsel işlevler için kritik önemde. Bu nedenle uzmanlar, uyku bozukluğu yaşayanların düzenlerini takip etmelerini ve mutlaka hekime başvurmalarını tavsiye ediyor.
